[euskarazko hitzak bila Nola Erran hiztegiaren barnean]

euskarazko hitzetan

lever

lever /l(ə)ve/ // 1 verbe transitif
a)  = soulever
 + poids, objet, vitre altxatu altxatü (ZU) goititu (BL)
je me souviendrai toujours de la galette offerte par une femme dans cette fontaine, parce que je lui avais levé son outre sur le dos
beti oroituko naiz iturri hartan emazte batek eskaini taloaz, zahagia altxatu niolako bizkarrera
aussitôt il trouva des compagnons: deux ou trois de son village et le notaire; ceux-ci se mirent en chemise, lui leva un peu sa soutane pour la serrer à la ceinture, et là nous vîmes une partie de pelote, des plus jolies
berehala bildu zituen lagunak: bizpahiru herritar eta notarioa; hauek atorra-hastu ziren, hark goititu zuen apur bat sotana gerrian tinkatzeko, eta hantxe ikusi genuen pilota partida bat politenetarik
alors mon père avait levé lentement le bâton et s'était avancé vers le gibier
ordüan, emeki emeki aitak makila altxatü züan eta ihizeari bürüz abiatü zen (ZU)
 + main, tête, âme altxatu altxatü (ZU) goratu goititu (BL) goititü (ZU) eraiki jaso (MD)
je levai la tête, il me regardait; nous restâmes à nous observer, je ne sais pas combien dura notre conversation silencieuse
burua altxatu nuen, eni so zegoen; elkarri begira egon ginen, ez dakit zenbat iraun zuen gure elkarrizketa isil horrek
il voyait là-bas la fille, les bras levés en train de ramasser le linge sec au séchoir
neska han ikusten zuen eskuak goititurik oihal idorren biltzen hedagian
je vous fais le serment, les bras levés, d'accomplir tous vos désirs
zin egiten deizüet bi besoak goititürik, züek nahi düzüena eginen düdala (ZU)
levez la main
eskua altxa ezazu
lève les pieds quand tu marches
zangoak altxa itzak ibiltzen haizelarik zankoak altxa etzak ebilten hizalarik (ZU)
lever les yeux
begiak altxatu
lever l'ancre
aingura altxatu
figuré familier
lekuak hustu leküa hüstü (ZU)
lever les yeux au ciel
begiak zerura altxatu
lever le camp
kanpalekua altxatu
 = partir lekuak hustu
lever le siège
setioa altxatu
 = partir lekuak hustu
lever la patte
pour uriner zangoa altxatu
lever le pied
 = ralentir emekitu baraxtü (ZU)
lever la main sur qn
norbaiten gainera eskua altxatu
lever le rideau
oihala goititu
lever des troupes
soldaduak altxatu
lever son verre à la santé de qn
norbaiten osagarriari basoa altxatu
b)  = arrêter
 + séance, audience bururatu bukatu ürrentü (ZU)
la séance est levée
bilkura bururatua da bilküra ürrentürik da (ZU)
bilkurari bururapena eman zaio
 + obstacle, scellés, interdiction, sanction, altxatu kendu ezeztatü (ZU)
le tribunal a levé cette interdiction
auzitegiak debeku hori altxatu du auzitegiak debekü hori ezeztatü dü (ZU)
 + ambiguïté kendu
 + immunité parlementaire altxatu kendu ezeztatü (ZU)
on lève la séance? familier
bagoaz?
c)  = prélever
 + impôts, fonds bildu bildü (ZU)
autrefois il n'y avait pas de cadastre, mais on levait les impôts d'une autre manière
lehenagoko denboretan ez zen katastrorik, baina beste gisa batez biltzen zituzten zergak
d) (Cartes)
 + pli altxatu altxatü (ZU)
 + morceau de viande bereizi
lever les filets d'un poisson
arrain azpizunak bereizi
e)  = chasser
 + lapin, perdrix altxatu abiarazi (ZU)
j'ai levé un gibier, sans pareil
ihizi bat badiat altxatua, paregabea paregabeko ihize bat abiarazi diat (ZU)
 + femme très familier
bildu
f)  = sortir du lit
 + enfant, malade jaikiarazi jeikarazi (ZU) haikatu (g.er.)
ce matin, comme d'habitude, j'ai fait lever les enfants pour aller à l'école
goizean, usaian bezala, haurrak jaikiarazi ditut eskolara joateko goizan, üsatü bezala, haurrak jeikarazi dütüt eskolalat joaiteko (ZU)
2 verbe intransitif
 sujet:plante, blé sortu
le blé lève
ogia sortzen ari da
 sujet:pâte altxatu altxatü (ZU)
il faut attendre que la pâte soit bien levée
pasta ongi altxatu arte goaitatu behar da orea ontsa altxatü arte egürüki behar da (ZU)
3 se lever verbe pronominal
a)
 = se mettre debout zutitu txütitü (ZU) haikatu (BL) (g.er.)
se lever de table/de sa chaise
mahaitik/kadiratik zutitu mahainetik/kaideratik txütitü (ZU)
le professeur les fit se lever
irakasleak zutiarazi zituen
levez-vous!
zuti zaitezte! txüti zitee! (ZU)
b)
 = sortir du lit jaiki jeiki (ZU)
se lever tôt
goizik jaiki
ce matin, il s'est levé du pied gauche
goiz honetan arras mokorrean jaiki da
il faut se lever de bonne heure pour le convaincre! familier
goizik jaiki behar da horri zerbait buruan sarrarazteko
c)
 sujet:soleil, lune jaiki jeiki (ZU) jalgi altxatu atera
avant que le soleil se lève, ils s'envolent pour chercher de la nourriture
eguzkia altxatu baino lehen, airatzen dira jan bila
le soleil n'était pas encore levé
eguzkia ez zen oraino jaikia ekia ez zen orano jeikirik (ZU)
 sujet:jour argitu argitü (ZU) altxatu
envoyez une de vos servantes voir s'il est mort, pour que je l'enterre avant que le jour se lève
igor ezazu zure neskatoetarik bat ikustera ea hil den, ehortz dezadan eguna argitu baino lehen
 sujet:vent, brume altxatu altxatü (ZU)
 sujet:rideau, main eguzki atera altxatu altxatü (ZU) goititu (BL) goititü (ZU)
on dirait que ça se lève
iduri du altxatzen ari dela
4 nom masculin
a)
lever de soleil
eguzki jaikitze eki jeikitze (ZU) eguzki altxatze eguzki jalgitze eguzki ateratze
le lever du jour
argi-haste egunsenti (MD)
il partit dès le lever du jour
argi-hastean berean abiatzen zen
le lever du rideau
 = commencement d'une pièce oihala altxatzea
en lever de rideau
aitzin-partida gisa (kirol.)
b)  = réveil
prenez trois comprimés au lever
hiru kaxeta har itzazu jaikitzean