[euskarazko hitzak bila Nola Erran hiztegiaren barnean]

euskarazko hitzetan

monter

monter /mɔ̃te/ // 1 verbe intransitif
a)
igan (BL) goiti joan igo (MD)
l'avion monte à 6000 mètres
hegazkina 6.000 metrotara igaten da hegazkina 6.000 metratara igaiten da (ZU)
ils montèrent donc à pied
oinez igan ziren beraz hoinez igan ziren arren (ZU)
monter en titubant
andarka igan kordokatzez igan (ZU)
monter dans sa chambre
ganberara/logelara igan kanberala/logelala igan (ZU)
monte me voir
haugi goiti ene ikustera haügü goiti ene ikustera (ZU)
monte le prévenir
igan hadi haren abisatzera
faites-le monter
visiteur erraiozu igateko iganaraz ezazu
monter aux arbres
zuhaitzetara igan zühaintzetara igan (ZU)
monter à Paris
Parisera joan
monter sur:
[chaise, table (kadira, mahai baten) gainera iganik (kaidera, mahain baten) gaineala igan (ZU)
monté sur une chaise, il accrochait un tableau
kadira baten gainera iganik, margolan baten dilindan ezartzen ari zen
monter sur une colline
mendixka batera igan mendixka batetara igan (ZU)
monter sur une bicyclette
bizikleta batera igan bizikleta batean jarri
monter sur son cheval
zaldira igan zadiala igan (ZU)
il monta très rapidement sur son cheval et s'éloigna en vitesse en soulevant la poussière
zalu-zalua zaldira igan zen eta errautsa altxaraziz laster urrundu
b) dans un véhicule
monter en voiture
autoan sartu autora igan
monter dans un avion
hegazkin batean sartu hegazkin batera igan/hupatu
je suis monté à Lyon (dans le train)
Lyonen sartu naiz (trenean)
monter à bord (d'un navire)
ontziratu ontzian sartu
monter à bicyclette
 = faire du vélo bizikletan ibili
monter à cheval
 = se mettre en selle zaldi gainera igan
 = faire de l'équitation zaldiz ibili
elle monte bien
zaldiz ontsa ibiltzen da
c)  = s'élever
la mer monte
itsasoa goiti ari da
selon certains experts, durant ce siècle-ci, (le niveau de) la mer montera d'au moins un demi mètre
aditu zenbaiten ustez mende honetan berean itsasoa metro erdi batez bederen goitituko da
la marée montait rapidement
marea laster goiti heldu zen
la vase lui montait jusqu'aux genoux
lohia belaunetaraino heltzen zitzaion lohia belaünetara artio heltzen zeion (ZU)
le chemin monte en lacets
bidea bihurgunez bihurgune goiti doa
jusqu'où monte le téléphérique?
noraino igaten da teleferikoa?
une odeur montait de la cave
usain bat heldu zen sototik ürrin bat horra zen xaitik (ZU)
le lait monte
sur le feu esnea goiti doa
le lait descend aussi vite qu'il monte lorsqu'on le sort du feu
esnea goiti johan den bezain fite, beheititzen da, sutik kenduz geroz (erref.)
ça a fait monter les prix
prezioak goitiarazi ditu
la tension monte
tentsioa goiti ari da
le ton monte
colère bazterrak kexatzen ari dira
la voiture peut monter jusqu'à 250km/h
autoa 250 km/h-ean ibil daiteke (autoa 250 kilometro orenean ibil daiteke)
ce tableau peut monter jusqu'à 5000
margolan hori 5.000 €taraino hel daiteke saltzean
les blancs n'arrivent pas à monter
(arroltze) zuringoak ez dira harrotzen ahal arrautze xurinkoak ez dira harrotzen ahal (ZU)
elle sentait la colère monter en elle
bere baitan kolera altxatzen senti zuen
les larmes lui montaient aux yeux
malkoak begietara heldu zitzaizkion nigarrak begietara horra zeitzon (ZU)
le vin lui monte à la tête
arnoa burura joaten zaio
le succès lui monte à la tête
arrakastaren ondotik bere buruaz hartua da
c'est l'artiste qui monte
goiti ari den artista da
2 verbe transitif
a)
 = gravir igan (ZU / BL) igo (MD)
monter l'escalier précipitamment
eskailerak tarrapataka igan
monter une côte
en marchant patar/malda bat igan
souvent je reste sans souffle, ne pouvant monter la pente
maiz hats bahitua nago, patarra ezin iganez
b)
 = porter goiti eraman igan (ZU / BL) igo (MD)
il lui monta son petit déjeuner
askaria goiti ekarri zion
faire monter ses valises
maletak goiti eramanarazi/ekarrarazi
c)  = augmenter
monter le son
soinua altxatu sonüa goratü (ZU)
d)  = exciter
monter qn contre qn
norbait beste norbaiten kontra muntatu
je sens que les gens humbles sont montés contre moi
sentitzen dut jende apala ene kontra muntatua dela
monter la tête à qn
norbaiti burua muntatu norbaiti burua berotu
quelqu'un lui a monté la tête contre moi
norbaitek burua muntatu dio ene kontra
e)
monter la garde
 sujet:soldat guardia egin
 sujet:chien (etxea) zaindu
"je monte la garde!"
"etxea zaintzen dut"
f)
 + machine, tente, film muntatu
 + robe josi
monter des mailles
puntuak muntatu
g)
 + pièce de théâtre muntatu
 + affaire, opération, canular muntatu antolatu (BL)
comme tous les autres, nous tînmes des paroles très dures contre ceux qui avaient monté un mauvais coup pareil
denek bezala, gaitzeko erasiak atera genituen holako joko basa muntatu zutenen kontra
monter qch en épingle
zerbait izariz kanpo hanpatu zerbait izariz kanpo handitü (ZU)
h)
 + diamant, perle, pneu kokatu ezarri
3 se monter verbe pronominal
a)
se monter à
 + prix -ra heldu
les frais se montent à 200 euros
gastuak 200 eurotara heltzen dira
b)
se monter la tête
ametsetan ari izan burua berotu bürüa berotü (ZU)